“แมว” บนหลังคา

“แมวกระเบื้อง” เป็นงานหัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผาแบบดั้งเดิมที่มีเอกลักษณ์เฉพาะของชาวยูนนาน มีให้เห็นกันอย่างแพร่หลายในคุนหมิง อวี้ซี แคว้นปกครองตนเองชนชาติม้งเหวินซาน แคว้นปกครองตนเองชนชาติไป๋ต้าหลี่ ฯลฯ เป็นการตกแต่งทางสถาปัตยกรรมที่เป็นเอกลักษณ์ของบ้านแบบดั้งเดิมในยูนนาน แมวกระเบื้องมักจะประดับไว้บนสันหลังคาของประตูหลัก หรือบนชายคาหลังคา ฯลฯ เมื่อเวลาผ่านไป องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมแบบดั้งเดิมซึ่งมีความหมายในการนำความสุขมาสู่บ้าน ได้เริ่ม “เดินลง” จากชายคา มายังบ้านของผู้คนในรูปแบบใหม่

ต่ง จื้อหมิง วัย 38 ปี เกิดในครอบครัวช่างทำเครื่องปั้นดินเผา และเป็นตัวแทนผู้สืบทอดศิลปะการทำเครื่องปั้นดินเผาของชาวไป๋ในอำเภอเจี้ยนชวน แคว้นต้าหลี่ หลังจากเรียนจบชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น เขาก็เริ่มเรียนรู้การทำเครื่องปั้นดินเผาสีดำจากพ่อของเขา ต่ง เยว่ชั่ง ในอดีต เครื่องปั้นดินเผาสีดำส่วนใหญ่จะใช้ทำกระถางต้นไม้ดอกไม้ และภาชนะเครื่องใช้อื่น ๆ อย่างไรก็ตาม เมื่อเวลาผ่านไป เครื่องใช้แบบดั้งเดิมเหล่านี้มียอดขายลดลงทุกปี

ในปี พ.ศ. 2556 ต่ง จื้อหมิง และพ่อของเขาเริ่มศึกษาปรับเปลี่ยนแนวทางการผลิตเครื่องปั้นดินเผา เขาสังเกตว่านักท่องเที่ยวจำนวนมากชอบแมวกระเบื้องที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ดังนั้น เขาจึงผสมผสานทักษะการแกะสลักไม้ของชาวเจี้ยนชวน ออกแบบแมวกระเบื้อง “น่ารัก” ออกมาล็อตหนึ่ง  หลังจากที่สินค้าล็อตนี้วางจำหน่ายก็ได้รับเสียงตอบรับอย่างดี  ปัจจุบัน เฉพาะสินค้าจากครอบครัวของต่ง จื้อหมิงเพียงบ้านเดียว ก็ขายแมวกระเบื้องรูปทรงและขนาดต่าง ๆ ได้มากกว่า 10,000 ตัว

นักท่องเที่ยวบางคนพูดว่า อยากลงมือทำแมวกระเบื้องด้วยตัวเอง  ต่ง จื้อหมิงจึงตอบสนองความต้องการด้วยการเปิดโครงการสัมผัสประสบการณ์ทำแมวกระเบื้อง ซึ่งได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่เด็ก ๆ “จินตนาการของเด็ก ๆ นั้นกว้างไกลและไร้ขอบเขต ผลงานแมวกระเบื้องของผมก็ได้รับแรงบันดาลใจจากผลงานของเด็ก ๆ เช่นกัน และผมจะยังคงสร้างสรรค์แมวกระเบื้องรูปลักษณ์ใหม่ ๆ ต่อไป” เขากล่าว

จางไฉ เป็นหนึ่งในช่างฝีมือไม่กี่คนในคุนหมิงที่ยังคงยืนหยัดทำแมวกระเบื้อง  ในฐานะผู้สืบทอดมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เขาผลิตแมวกระเบื้องมานานกว่า 30 ปี  “เราต้องตอบสนองความชอบของคนหนุ่มสาวและสร้างนวัตกรรมบางอย่างบนมรดกดั้งเดิม” จางไฉกล่าวว่า ด้วยเหตุนี้เขาจึงทำแมวกระเบื้องที่มีขนาดเล็กลง ให้กลายเป็นเครื่องประดับเล็ก ๆ ที่สามารถวางบนโต๊ะน้ำชาหรือโต๊ะทำงานได้

ปัจจุบัน จางไฉ ยังให้ความสำคัญกับการสอน เขาจะไปบรรยายให้กับสถาบันอุดมศึกษาต่าง ๆ เช่น มหาวิทยาลัยคุนหมิงเป็นครั้งคราว เพื่อสอนให้นักศึกษาเรียนรู้เกี่ยวกับศิลปะการทำแมวกระเบื้อง เขาดีใจมากที่เห็นว่า การมีส่วนร่วมของคนรุ่นใหม่ ทำให้แมวกระเบื้องมีความน่ารักยิ่งขึ้น และถูกรังสรรค์เป็นงานฝีมือสไตล์การ์ตูนต่าง ๆ

ทุกวันนี้ “แมวกระเบื้อง” ได้กลายเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่ได้รับความนิยมในยูนนาน  ตั้งแต่การตกแต่งร้านกาแฟไปจนถึงร้านศิลปะหัตถกรรม จะเห็นแมวกระเบื้องอยู่ทุกหนทุกแห่ง ตามสถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ ในยูนนาน แมวกระเบื้องกลายเป็นของฝากที่นักท่องเที่ยวต้องซื้อ ในปี พ.ศ. 2565 แมวกระเบื้องถูกขึ้นทะเบียนในรายชื่อตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมระดับมณฑลของยูนนาน