จาก “สัตว์ศักดิ์สิทธิ์” บนสันหลังคาสู่ของฝากยอดนิยมแห่งยุคใหม่ : แมวกระเบื้องยูนนาน ก้าวจากหลังคาเรือนสู่ชีวิตประจำวัน

“แมวกระเบื้อง” เป็นของตกแต่งที่เป็นเอกลักษณ์บนบ้านเรือนแบบดั้งเดิมของชาวยูนนาน สร้างสรรค์ขึ้นโดยมี “เสือ” เป็นต้นแบบ หล่อหรือปั้นจากดินเผา หรือแกะสลักจากหิน มักตั้งตระหง่านอยู่ตรงกลางสันหลังคา สื่อถึงความเชื่อในการปกป้องคุ้มครองบ้านเรือนและนำพาความเป็นสิริมงคล

ในยูนนาน แมวกระเบื้องส่วนใหญ่สามารถพบได้ที่คุนหมิง ลี่เจียง ต้าหลี่ และเหวินซาน วัสดุที่ใช้มักเป็นดินเผาหรือหินซึ่งหาได้ทั่วไป แมวกระเบื้องในต้าหลี่จะมีรูปร่างที่โดดเด่น ท่าทางเหมือนแหงนหน้าคำรามสู่ฟ้า ดูองอาจน่าเกรงขาม ส่วนแมวกระเบื้องจากเหวินซานและพื้นที่อื่น ๆ มักแกะสลักจากหิน มีรายละเอียดน้อยกว่าแต่แสดงออกถึงอารมณ์ได้ดี และมีสไตล์ที่เรียบง่ายและอิสระมากกว่า

แมวกระเบื้องไม่มีรูปแบบตายตัวหรือมาตรฐานการสร้างที่แน่นอน แมวกระเบื้องบางตัวฟันไม่แหลมคม หากแต่เป็นทรงเหลี่ยมเรียงสวย ดูอ่อนโยนและซื่อ ๆ บางตัวมีเกล็ดปลาปกคลุมทั่วตัว หรือมีเขาอยู่บนหัว บางตัวมีปีกเพิ่มเข้ามาที่หลังโดยช่างฝีมือ และบางตัวก็ยากจะบอกว่าเหมือนสิ่งใด กลับยิ่งกระตุ้นจินตนาการของผู้ชม หลังจากได้ชมแมวกระเบื้องหลายตัวแล้ว คุณจะพบว่าแต่ละตัวล้วนมีจิตวิญญาณเฉพาะตน เปี่ยมด้วยความงามเชิงนามธรรม จนกล่าวได้ว่า “แมวพันตัว พันใบหน้า”

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา หลายพื้นที่ของยูนนานให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์และสืบสานงานฝีมือแมวกระเบื้องมากยิ่งขึ้น ทำให้มีผู้สืบทอดมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมได้รับการยอมรับจากหลายคน ในทางกลับกัน ด้วยความต้องการของนักท่องเที่ยวที่หลากหลายมากขึ้น แมวกระเบื้องยูนนานจึงค่อย ๆ เปิดประตูสู่การบูรณาการทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวอย่างลึกซึ้ง โดยมีรูปแบบที่หลากหลายมากขึ้น มีการรับรองผู้สืบทอดภูมิปัญญามรดกวัฒนธรรม ขณะเดียวกัน ความต้องการสินค้าวัฒนธรรมสร้างสรรค์ของนักท่องเที่ยวที่หลากหลายขึ้น ก็ทำให้แมวกระเบื้องค่อย ๆ “เคาะประตู” สู่การผสานวัฒนธรรมกับการท่องเที่ยวเชิงลึก แปรเปลี่ยนเป็นรูปแบบใหม่ ๆ อย่างงดงาม

ช่างผู้สืบทอดเทคนิคการทำแมวกระเบื้องยูนนานกำลังคิดค้นและสร้างสรรค์ดีไซน์ใหม่ ๆ อย่างต่อเนื่อง โดยอิงจากสุนทรียศาสตร์ร่วมสมัย แมวกระเบื้องรูปทรงแปลกตาเหล่านี้ ไม่เพียงแต่ได้รับความนิยมในฐานะของที่ระลึกเท่านั้น แต่ยังเป็นแรงผลักดันในการพัฒนาและสืบทอดวัฒนธรรมพื้นบ้านอีกด้วย ปัจจุบัน โรงเรียนประถมศึกษาและมัธยมศึกษาหลายแห่งได้บรรจุการทำแมวกระเบื้องไว้ในหลักสูตรการศึกษาด้านศิลปะ จากโรงเรียนและพิพิธภัณฑ์ ไปจนถึงนิทรรศการทางวัฒนธรรมและสร้างสรรค์ “สัตว์ผู้พิทักษ์” เหล่านี้ ซึ่งนำพาความปรารถนาดี กำลัง "กระโดดลง" จากชายคาและ “กระโดด” สู่ชีวิต ปลดล็อกความเป็นไปได้ใหม่ ๆ สำหรับการผสมผสานวัฒนธรรมดั้งเดิมและกระแสร่วมสมัย
ช่าย เมิ่ง/แปล
จารุวรรณ อุดมทรัพย์/พิสูจน์อักษร